TMK Madde 240- Sağ kalan eş, eski yaşantısını devam ettirebilmesi için, ölen eşine ait olup birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilir; mal rejimi sözleşmesiyle kabul edilen başka düzenlemeler saklıdır. Sağ kalan eş, aynı koşullar altında ev eşyası üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. Haklı sebeplerin varlığı hâlinde, sağ kalan eşin veya ölen eşin yasal mirasçılarının istemiyle intifa veya oturma hakkı yerine, konut üzerinde mülkiyet hakkı tanınabilir. Sağ kalan eş, miras bırakanın bir meslek veya sanat icra ettiği ve altsoyundan birinin aynı meslek veya sanatı icra etmesi için gerekli olan bölümlerde bu hakları kullanamaz. Tarımsal taşınmazlara ilişkin miras hukuku hükümleri saklıdır.

TMK Madde 652- Eşlerden birinin ölümü hâlinde tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. Haklı sebeplerin varlığı hâlinde, sağ kalan eşin veya miras bırakanın diğer yasal mirasçılarından birinin istemi üzerine, mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına da karar verilebilir. Miras bırakanın bir meslek veya sanat icra ettiği ve altsoyundan birinin aynı meslek ve sanatı icra etmesi için gerekli olan bölümlerde, sağ kalan eş bu hakları kullanamaz. Tarımsal taşınmazlara ilişkin miras hukuku hükümleri saklıdır.

Örneğin; sağ kalan eş ile oturduğu 5.000.000 TL değerinde bir ev olsun, sağ kalan eş katılma alacağı kapsamında ise öncelikle bu konutunun ½ değerine sahip olacaktır. Kalan ½ değeri üzerine de %25 hakkı olduğundan %62,5 hakkı sağ kalan eşe aittir. Miras bırakanın üç tanede çocuğu var ise; her çocuk %12,5 hakka sahip olduğundan, sağ kalan eş 625.000 TL her bir çocuğa ödeyerek yani toplam 1.875.000 TL ödemek kaydıyla bu konutu alabilecektir. Kadının bu parayı ödeyecek durumu yoksa kendisine intifa veya oturma hakkı tanınmasını talep etme hakkı vardır. Böyle bir durumda bilirkişiden yardım almak suretiyle intifa yahut oturma hakkını kendisine tanınmasını haklı olup olmayacağını mahkeme tayin edecektir.

Sağ kalan eşin mirasçılığı ve aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesi TMK’nın hem aile hukukuna ilişkin 240. Maddesinde hem de miras hukukuna ilişkin 652. Maddesinde düzenlenmiştir. Uygulamacılar açısından dikkat edilmesi gereken husus sağ kalan eşin  edinilmiş mallara katılma rejimine tabi bir alacak hakkının doğup doğmadığı ve talebin buna dayanıp dayanmadığı noktası önem arz etmektedir. Çünkü; sağ kalan eş eğer edinilmiş mallara katılma rejimi çerçevesinde bir katılma alacağı varsa ve katılma alacağını bu davada talep ediyorsa bu taktirde görevli mahkeme aile mahkemesi olup davanın aile mahkemesinde açılması gerekir. Eğer edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında bir alacak söz konusu değilse (alacak katkı payı niteliğinde olsa dahi) davacı sağ kalan eş davasını sulh hukuk mahkemesinde açmak zorundadır.

YARGITAY 8. Hukuk Dairesi Esas No: 2014/5677 Karar No: 2014/14501 Karar Tarihi: 08-07-2014

“Uygulama açısından TMK'nun 240 ile aynı Kanun'un 652. maddesi arasında ortak bir yön bulunduğu ve ortak bir konuyu düzenledikleri görülmekle birlikte aralarında bazı farklar da bulunmaktadır. TMK'nun 240. maddesine göre, mal rejimi ölüm nedeniyle sona erdiğinde, sağ kalan eşin bu rejimden kaynaklanan ayni hakkını düzenlemektedir. Yani edinilmiş mallara katılma alacağı karşılığında mülkiyet hakkının tanınmasını öngörmektedir. TMK'nun 652. maddesinde ise, eşler arasındaki mal rejimi ne olursa olsun, sağ kalan eşin, tereke malları arasında yer alan konut veya konut eşyası üzerinde mirastan kaynaklanan ayni hakkını düzenlemektedir. TMK'nun 240. maddesi gereğince sağ kalan eşin, konut ve ev eşyası üzerinde ayni hak isteğinde bulunabilmesi için bazı koşulların varlığı aranmaktadır. Örneğin, eşler arasında katılma rejiminin bulunması, katılma rejiminin ölüm nedeniyle son bulması, sağ kalan eşin olması, sağ kalan eşin katılma alacağının doğması ve sağ kalan eşin ayni hak talep etmesi gibi koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. TMK' nun 652. maddesi gereğince, sağ kalan eşin konut ve konut eşyası üzerinde ayni hak istemesinin koşulları ise; ölüm olması, sağ kalan eşin varlığı ve mirasçı olması, tereke malları arasında eşlerin birlikte yaşadıkları konut veya konut eşyasının bulunması ve sağ kalan eşin konut veya konut eşyasında ayni hak talep etmesi gibi koşullar öngörülmektedir. Görüldüğü gibi, TMK'nun 240 ve 652. maddeleri görünürde ortak yönleri bulunduğu halde uygulama alanları ve aranan koşullar açıklandığı gibi farklıdır. Katılma alacağı ya da değer artış payı alacağı yok ise, mülkiyet hakkının tanınması TMK'nun 240. maddesi gereğince istenemez. TMK' nun 652. maddesine dayanan ölüm halinde ise, mal rejimi türü ne olursa olsun, konut ve konut eşyası üzerinde sağ kalan eşin ayni hakkı tanınmıştır. TMK'nun 240. maddesinde yer alan benzer hüküm TMK'nun 255 (paylaşmalı mal ayrılığı rejimi) ve 279. (mal ortaklığı rejimi) maddelerinde öngörülen mal rejimlerinde de yer almıştır. Diğer bir deyişle SAĞ KALAN EŞİN TMK'NUN 240. MADDESİ GEREĞİNCE MÜLKİYET HAKKINI TALEP EDEBİLMESİ İÇİN BU REJİMİN TASFİYESİ SONUCUNDA ÖLEN EŞTEN ALACAKLI OLMASI KOŞULUNA BAĞLIDIR. AKSİ HALDE BU HAKKI TALEP ETMEYECEKTİR. TMK'nun 652. maddesinde, böyle bir koşul söz konusu olmayıp miras hakkı karşılığında mülkiyet hakkının tanınması istenilmektedir. .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

YARGITAY 8. Hukuk Dairesi Esas No: 2013/14103 Karar No: 2014/9136 Karar Tarihi: 09-05-2014

“ Somut olayda davacı açıkça 652 madde gereğince sağ kalan eş lehine miras hakkına mahsuben intifa hakkı tanınmasını istemiştir. Kaldı ki davalı taşınmaz mirasbırakan adına tahsis edinme sebebine dayalı olarak 15.12.1993 tarihinde tescil edilmiştir, bu halde intikal tarihinde mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu 743 sayılı TKM dönemidir. Öyle ise davacının isteği, Türk Medeni Kanunu'nun 240. maddesine değil, aynı Yasa'nın 652. maddesine dayandığına göre, işin esasının incelenmesi gerekirken görevsizlik kararı verilmesi doğru bulunmamıştır. (4721 S. K. m. 240, 652)” .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

YARGITAY 14. Hukuk Dairesi Esas No: 2016/13748 Karar No: 2020/1526 Karar Tarihi: 10-02-2020

“Dava konusu taşınmaz üzerinde sağ kalan eş olan davalı-karşı davacı Meryen Otacı’nın TMK 652. maddesine göre kendisine özgülenmesini talep edebilmesi için haklı sebepler bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır. Haklı sebebin varlığı, her somut olayda hâkim tarafından değerlendirilecektir. Aile konutunun değeri, bu değere mülkiyet, intifa ya da oturma hakkının etkisi, ölen eş ile sağ kalan eşin mirasçılarının aynı olup olmadığı, sağ kalan eşin yaşı, mirasçılarla kişisel ilişkileri, mali gücünün konutun ve ev eşyasının değerini karşılayıp karşılamayacağı, adına kayıtlı taşınmazlar olup olmadığı, sağ kalan eşin altsoyunun olmaması gibi haller hâkimin haklı sebeplerin varlığının tayininde değerlendirmesi gereken hallerdir. Haklı sebeplerin varlığının tespit edilmesi halinde ise mahkemece, murisin tüm terekesi tespit edilerek terekenin toplam değeri belirlenmeli, daha sonra mirasçıların miras paylarının ayrı ayrı değerleri belirlenmelidir. Bu hesaplamalar sonucunda, aile konutu ve eşyaların değeri, sağ kalan eşin miras payına düşen kısımdan fazla ise eksik bedelin depo ettirilmesi, karşılıyorsa miras payına mahsuben özgülenmesi gerekir.” .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

T.C. YARGITAY 2. Hukuk Dairesi Esas No: 2011/6401 Karar No: 2012/2122 Karar Tarihi: 07-02-2012

Olayları açıklamak taraflara, hukuki nitelendirme hakime aittir. Davacı, ölen eşine ait (4) parselde kayıtlı taşınmazın, aile konutu olarak birlikte kullandıkları konut olduğunu ileri sürerek meskenin kendi adına aile konutu olarak tespitini istediğine göre, bu istek aile konutunun sağ eşe özgülenmesi niteliğindedir. .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

T.C. YARGITAY 2. Hukuk Dairesi Esas No: 2014/4844 Karar No: 2014/11532 Karar Tarihi: 26-05-2014

Edinilmiş mallara katılma rejiminde, mal rejiminin ölümle sona ermesi halinde, sağ eşin birlikte yaşadıkları konut üzerinde katılma alacağına mahsuben intifa veya oturma hakkı tanınması isteği (TMK.md.240), aile mahkemelerinin; miras hakkına mahsuben bunun talep edilmesi ise (TMK.md.652) sulh hukuk mahkemesinin görevi kapsamındadır. .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

T.C. YARGITAY 8. Hukuk Dairesi Esas No: 2010/6396 Karar No: 2011/3934 Karar Tarihi: 04-07-2011

““Davacının taşınmaz üzerinde katılma alacağı yok ise, mülkiyet hakkının tanınması TMK.nın 240. maddesi gereğince istenemez.”  …..” Diğer bir anlatımla, sağ kalan eşin TMK.nın 240. maddesi gereğince mülkiyet hakkını talep edebilmesi için bu rejimin tasfiyesi sonucunda ölen eşten alacaklı olması gerekmektedir. Aksi halde böyle bir hak talebinde bulunamayacaktır. TMK'nın 652. maddesinde, az önce değinildiği gibi böyle bir koşul söz konusu değildir. Miras hakkı karşılığında mülkiyet hakkının tanınması istenilmektedir.” .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

T.C. YARGITAY 8. Hukuk Dairesi Esas No: 2012/7105 Karar No: 2012/13069 Karar Tarihi: 25-12-2012

“Mal rejimi tasfiyesi sonucunda, sağ kalan eşin bir katılma alacağı saptanmayıp, sadece değer artış payı alacağı bulunuyorsa bu durumda TMK.nun 240.maddesine göre bir istek hakkı olup olmayacağı doktrinde tartışmalıdır.” …” TMK.nun 240. maddesinin değer artış payı alacakları bakımından da uygulanması hakkaniyete ve fedakarlığın denkleştirilmesi ilkelerine de uygun düşecektir. Sağ kalan eşin yararı da bunu gerektirmektedir.” .(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

İHTİYATİ TEDBİR YÖNÜNDEN İSE; T.C. Bölge Adliye Mahkemesi Kayseri 2. Hukuk Dairesi Esas No: 2019/74 Karar No: 2019/68 Karar Tarihi: 06-12-2019 İSTİNAF KARARI’nda

Anılan yasal düzenleme ışığında somut olaya bakıldığında; dosya kapsamı  gözönüne alındığında tarafların menfaat dengesi, ihtiyati tedbir müessesesinin amacı bir bütün olarak değerlendirildiğinde; mahkemesince 28/10/2019 tarihli ara karar ile  yerinde olarak muris Sıdıka  adına kayıtlı  taşınmaz üzerine ihtiyati tedbir kararı verilerek  dava konusu taşınmazın üçüncü kişilere devir ve temlikinin  önlendiği, davacının alacağının da  bu aşamada teminat alınmasını sağlanmış olduğu, davacı tarafından TMK 652. Maddesi gereğince Kayseri Sulh hukuk mahkemesinde aile konutunun özgülenmesi için ayrıca dava açıldığı, talebin bu mahkemede değerlendirilebileceği gibi TMK 240/1 maddesine göre de taşınmazın sağ kalan eşe özgülenmesi kararı verilebilecektir. TMK 240. maddesindeki özgüleme maddede tarif edildiği gibi yargılamanın sonunda tüm deliler toplanıp artık değer belirlendikten sonra davacının hissesi dışında kalan kısım üzerinde gerekirse bedel ödenmek suretiyle özgüleme yapılabileceğinden davanın sonunda verilebilecek kararın tedbir ile başında verilmesinin mümkün olmaması nedeniyle mahkemenin ihtiyati tedbire yönelik red ara kararının yerinde olduğu anlaşıldığından tüm dosya kapsamına göre aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.(www.mevzuat.sinerjias.com.tr)

GÖREVLİ MAHKEME:

1-Sağ kalan eş eğer edinilmiş mallara katılma rejimi çerçevesinde bir katılma alacağı varsa ve katılma alacağını bu davada talep ediyorsa görevli mahkeme; aile mahkemesidir.

2-Eğer edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında bir alacak söz konusu değilse (alacak katkı payı niteliğinde olsa dahi) görevli mahkeme; sulh hukuk mahkemesidir.

YETKİLİ MAHKEME: Yetkili mahkeme; murisin son yerleşim yeri mahkemesidir.

DAVACI: Murisin sağ kalan eşi.

DAVALI: Dava açan haricindeki tüm mirasçılara dava yöneltilmelidir.

VEKALET ÜCRETİ VE MASRAFLAR: Nispi vekalet ücreti ve nispi harç ödenir.